Вулканите имаат многу мало влијание врз температурните промени во последно време, освен во краткиот период по ерупцијата
Климатските скептици честопати покажуваат со прст кон вулкански ерупции кога сакаат да го оспорат влијанието на човекот врз климата на нашата планета.
Пред извесно време одекна веста за ерупција на вулканот Етна на Сицилија, кој избувна со лава, пепел и вулкански карпи. Поради опасност од откажување на моторот на авионите, како и намалена видливост, блискиот аеродром во Катанија беше затворен.
На Земјата има околу 1.500 вулкани, од кои 600 во моментов се на активната листа. Најголемиот број активни вулкани се наоѓаат во регионот на Пацификот (пацифички огнен појас). Врз основа на податоците и анализите извршени од Глобалната програма за вулканизам, институцијата „Смитсонијан“, во 2020 година имало 66 вулкански ерупции, додека 45 се веќе регистрирани оваа година.
Самите ерупции се застрашувачка глетка и кога ќе се случат, не сакате да бидете во нивната близина. Вулканските ерупции испуштаат големи количества гасови и вулкански материјал за многу краток временски период. Затоа, се добива впечаток дека нивното влијание врз климата на Земјата е огромно и дека покрај ваквиот спектакуларен настан, влијанието на човекот станува занемарливо.
Затоа климатските скептици често покажуваат со прст кон вулкански ерупции кога сакаат да го оспорат влијанието на човекот врз климата на нашата планета.
За да одговориме на прашањето до кој степен вулканските ерупции влијаат на климата и дали нивното влијание е толку големо што може да ја поништи човечката активност, мора да ги разгледаме карактеристиките и количеството вулканска содржина за време на ерупцијата и да ги споредиме со емисиите на човекот.
ВЛИЈАНИЕТО НА ВУЛКАНИТЕ ВРЗ КЛИМАТА
Вулканските ерупции испуштаат големи количества вулкански гас, аеросоли и пепел во горната тропосфера и стратосферата. Гасовите како што се сулфур диоксид и јаглерод диоксид можат да имаат значително влијание врз климата, преку ладење и затоплување на атмосферата. Ефектот на ладење може да трае од неколку месеци до неколку години, во зависност од карактеристиките на ерупцијата. Исто така, вулканите во античката историја на Земјата предизвикале глобално затоплување, кога имало чести вулкански ерупции, кои испуштиле големи количества стакленички гасови во атмосферата.
Иако вулканите се наоѓаат на одредени места на Земјата, поради општата циркулација на атмосферата, ерупциите во тропските предели можат да влијаат на климата во двете хемисфери, додека ерупциите на средни или високи географски широчини имаат влијание само на хемисферата во која се наоѓаат.
Вулканите се природен извор на јаглерод диоксид. Преку процесот на циркулација на јаглерод во природата, тие учествуваат во размената на овој гас со атмосферата, преку неговото ослободување за време на ерупцијата. Се поставува прашањето до кој степен ослободувањето на овој гас влијае на глобалното затоплување.
Научните истражувања покажуваат дека ефектот на греење е многу мал и дека ефектот на ладење го надминува придонесот на ова загревање, предизвикувајќи целосно ладење што трае околу две години по големата ерупција.
Како вулканите ја ладат атмосферата?
Вулканските ерупции создаваат облак од пепел, прашина и сулфур диоксид во тропосферата и стратосферата, што понатаму се транспортира од воздушните струи низ целиот свет.
Најзначајното климатско влијание на вулканските ерупции, кои испуштаат големи количества сулфур диоксид во стратосферата, е токму оксидацијата на овој гас и формирањето честички на сулфат (аеросоли). Овие честички директно ја зголемуваат рефлексијата на сончевото зрачење назад во вселената, ладејќи ја тропосферата и површината на Земјата.
Неколку ерупции во текот на минатиот век предизвикаа просечната температура на површината на Земјата да падне за половина степен во период од една до три години. Ерупцијата на вулканот Пинатубо на 15 јуни 1991 година на Филипините беше една од најголемите ерупции на дваесеттиот век и предизвика краткорочно глобално ладење.
Со исцедокот на аеросолот на сулфатот од стратосферата, глобалната температура и трендот на глобалното затоплување се вратија точно таму каде што беа пред оваа ерупција, така што целиот настан беше само привремен прекин на деценискиот тренд на затоплување на планетата.
Што емитува повеќе јаглерод диоксид – вулканите или човечката активност?
Истражувањата недвосмислено покажуваат дека човечките активности се одговор на ова често поставувано прашање. Сепак, дебатата за климатските промени и ширењето на неточни информации преку интернет и социјалните мрежи го оживеа и зајакна верувањето, раширено меѓу климатските скептици, дека вулканите испуштаат повеќе јаглерод диоксид отколку луѓето.
Со милијарди години, планетата Земја наоѓа рамнотежа помеѓу јаглеродот длабоко вовлечен во површината на Земјата и јаглеродот што го емитираат вулканите – процес што помага да се стабилизираат климата и животната средина.
Пред почетокот на индустриската револуција, концентрацијата на јаглерод во природата била во рамнотежа и варирала во согласност со природните процеси. Сепак, од почетокот на индустриската револуција во почетокот на 19 век, луѓето почнале да согоруваат фосилни горива, ослободувајќи јаглерод во атмосферата како јаглерод диоксид. Процесите на кои им требале милиони години за да се отстрани јаглеродот од биосферата се обратни, така што истиот јаглерод се ослободува со невидена брзина како резултат на човековите активности.
Според последниот извештај на Меѓународниот панел за климатски промени (IPCC), вулканските емисии на јаглерод диоксид од 1750 година се околу 100 пати помалку од оние предизвикани од согорувањето на фосилните горива.
Годишните антропогени емисии изнесуваат околу 40 милијарди тони и тие стануваат сѐ поголеми секоја година, додека проценетата просечна годишна емисија на јаглерод диоксид од сите вулкани изнесува максимум околу 0,4 милијарди тони.
Како што може да се заклучи, вулканите имаат многу мало влијание врз температурните промени во последно време, освен во краткиот период по ерупцијата. Она што загрижува се податоците што го покажуваат штетното влијание на човекот, чии постапки ќе ја променат климата за многу подолг временски период.
