Во интерес на Европа е да не стане бојно поле за американско-кинеска војна, а само силна ЕУ може да ги смири споровите меѓу Вашингтон и Пекинг, смета Пјотр Качињски, виш соработник во Центарот за меѓународни односи

Геополитиката на Европската Унија полека се формира. Моментот најверојатно ќе го дефинира светот за следната генерација. Европската климатска политика поставува трендови во светот. Европа работи на свој дигитален суверенитет, правејќи се независна и од Кина и од САД. Сепак, секоја од двете сили очекува да ја привлече ЕУ по својот пат.
САД сакаат ЕУ да го избере својот сојузник во НАТО. Кинезите навиваат за европската отвореност кон современите технологии. Во меѓувреме, Стариот континент ги дефинира своите приоритети во дигиталната револуција. Во сенка на пандемијата, се дефинира нов геополитички поредок. Европската Унија има шанса да стане играч во новата игра.
Кога се фокусираме на пандемиите и на економските последици, кога разговараме за новите финансиски аранжмани на Унијата и за пожарите во Морија, кога сме сведоци на протести во Франција и на безредија во Бугарија, нашиот фокус е на настаните.

Сепак, постојат побавни, но постојани и долгорочни геополитички подземни струи во светот. Неодамна, во нејзиното прво обраќање за состојбата на Унијата, фокусот на Урсула фон дер Лејен беше на човечкиот дух.
Граѓанинот е тој што мора да биде во центарот на вниманието на Европа. Истиот претседател кој минатата година најави дека ќе ја предводи „геополитичката комисија“, денес се занимава не само со пандемијата и пожарите на бегалските кампови. Новата геополитика на 21 век се соочува со Европа и тоа веднаш.
Големите играчи веќе ја играат својата игра на европската сцена. Дали Европа ќе може да одговори навреме?
Светот се менува пред нашите очи. Освен безбедноста, најважните предизвици на денешницата се однесуваат на дигиталната револуција и климатските промени.
Јасно е дека има три светски актери кои заедно ќе ја дефинираат рамката за глобална соработка. Можеби сè уште се грижиме за улогата на помалите држави, но ривалството на САД и Кина ќе доминира во глобалната геополитика во првата половина од векот.
Третиот актер е Европската Унија, чии геополитички ограничувања се претвораат во (ограничена) доверба. ЕУ е многу попредвидлива од лидерите во Пекинг и Вашингтон. Но истата Европска Унија никогаш нема да стане еднаква сила затоа што никогаш нема да стане држава.

Ние, Европејците, треба да се навикнеме на фактот дека Европа се сопнува од сопствените нозе. На пример, кипарското вето на белоруските санкции е одличен пример што ни покажува граници на нашите колективни капацитети. Со други зборови, ова е цената да се има национално вето за надворешни работи.
Објективно ограничување што предизвикува парализа. Ако малите парализи не доведат до поделба и структурна слабост, тие нема да ја нарушат надворешната политика на ЕУ.
За нас, Европејците, останува задачата да ги дефинираме геополитичките цели на Унијата. Наше е да се осигуриме дека се брани европскиот интерес, а во рамките на овој европски интерес, сите национални интереси се дефинираат на таков начин што тие се конзистентни. Целта е векторите на нашата национална политика да се покажат во иста насока.
Втората задача е да им понудиме на двата гиганта од светската политика нова формула за решавање на конфликтите меѓу нив. Постојната рамка се покажа како недоволна. Советот за безбедност на ООН се занимава со безбедност, но не толку со дигиталната безбедност, а ЕУ не е негова членка.
Кина недостасува во Г7. Светската трговска организација е парализирана од Американците кои се повлекоа од СЗО и од УНЕСКО, како и од климатскиот договор. Деградацијата на меѓународниот систем продолжува.

Наместо тоа, има низа конфликти помеѓу Кина и САД: трговска војна, безбедносни тензии во Источна Азија, конфликт околу 5Г и нивно несогласување околу климатските промени.
Помеѓу Американците и Кинезите, ние сме природно поблиски до нашиот сојузник во НАТО, но ако ние, како Европејци, сакаме да бидеме субјект што реално одлучува за просторот над нашите глави и има можност да ги реши споровите, прво мора да ги дефинираме нашите заеднички европски интереси.
Од европски интерес е да не станеме бојно поле за американско-кинеска војна. Климатската политика на ЕУ очигледно оди во вистинската насока. Европа има свои цели за декарбонизација.
Фон дер Лејен зборува за намалување на емисиите на јаглероден диоксид во ЕУ за 55 отсто до 2030 година. Неодамна таа потсети дека од 1990 година емисиите се намалени за 25 отсто, додека економијата порасна за 60 отсто. Климатската револуција е веќе во тек. Сите земји на ЕУ треба да ја редефинираат својата политика во рамките на европската цел.
Европската Унија сака да биде неутрална во однос на климата до 2050 година. Кина штотуку објави дека сака да стане неутрална до 2060 година.

Во дигитален контекст, сепак, станува збор за сосема друга приказна. Конфликтот околу 5Г меѓу Америка и Кина станува потежок. Лесно е да се тврди дека Европа е веќе дигитално ирелевантна и да се побара американски безбедносен чадор. Но, прво, дали е вистински овој чадор и, второ, дали е тоа само вистинскиот пристап?
Нашите одделни земји-членки не се и никогаш нема да бидат (повторно) светски сили. Но тоа не значи дека треба да ги компромитираме нашите европски вредности, како што се слободата и човечкото достоинство. Во современиот свет, не треба да бидеме ноншалантни за да им ги предаваме одлуките во врска со револуцијата на 5Г на гиганти од другите континенти.
Фон дер Лејен истакна каков е европскиот пристап кон дигиталната револуција, ставајќи го европскиот граѓанин во центарот на вниманието со неговите права: правото на приватност, поврзаност, слобода на изразување, слободен проток на податоци и дигитална безбедност.
Европскиот пристап кон дигиталното значи грижа за податоците од перспектива на граѓанинот, регулирање на вештачката интелигенција и развој на инфраструктурата на инклузивен начин, така што ќе ги достигне сите Европејци. Европа се надева дека ќе го врати својот дигитален суверенитет.

Предавајќи им се на Американците или на Кинезите, Европа би станала бојно поле за превласт помеѓу два глобални гиганти. Зарем тоа не личи на дежави? Поделбата на Студената војна на Европа произлезе токму од третманот на Европа од страна на СССР и САД како шаховска табла.
Европејците немаа што да кажат. Според воените планови, атомските бомби требаше да бидат активирани овде, далеку од домовите на американски граѓани и од советските фабрики за производство.
Дали сакаме да се вратиме на Студената војна и поделбите во сфери на влијание? Дали сакаме да бидеме зависни од однесувањето на непредвидливиот домаќин во Белата куќа?
Не можеме да го посакаме тоа ниту од друга причина. Едноставно, некој мора да ги олесни американско-кинеските спорови. Само Берлин не може да го испорача тоа. Ни Москва ни Делхи не можат. Потребен е партнер со доволна моќ за американскиот и азискиот гигант.
Само Европа независна од Вашингтон и од Пекинг, развивајќи свој дигитален суверенитет, може да биде сигурен партнер за 21 век на светската политика.