За справување со тековната нестабилност во енергетските цени и за да се забрза зелената транзиција, се јавува потреба за формирање централен енергетски орган, слично по моделот на централните банки на пазарите на пари, тврди Мајк Пар за „Еурактив“
Енергетскиот шок иницира нови европски политики
Драматичниот пораст на цените на гасот од околу 20 евра за мегават-час на почетокот од оваа година, на сегашните 60 евра за мегават-час, влијае на цената на струјата, бидејќи повеќето членки на Европската Унија (ЕУ) сè уште имаат во функција некои генератори на гас. На пример, таквото производство на струја сочинува седум отсто од вкупното во Германија и до 20 отсто во Шпанија.
Цените на големо за електрична енергија, кои обично се движат помеѓу 30 евра за мегават-час и 50 евра за мегават-час, сега се во опсег од 100 евра за мегават-час до 200 евра за мегават-час. Овој раст, неминовно, ќе резултира и со зголемување на малопродажните цени што ги плаќаат потрошувачите.
Политичарите реагираа со загриженост за овие случувања. Шпанците испратија писмо до Европската комисија, со барање ЕУ да преземе некаква акција. Во анексот беа побарани реформи на пазарот на електрична енергија на големо. Документот навестува извесен увид за тоа каде се наоѓа ЕУ во енергетската транзиција и влијанијата што тоа може да ги има врз цената. Меѓутоа, не успева да ја види поголемата транзициска слика, а неговите предлози повеќе се однесуваат на симптомите отколку за причините за тековниот неуспех на енергетскиот пазар.
Нестабилен пазар, нестабилни цени
Сумирајќи ги аргументите, пазарите на електрична енергија, а со тоа и цените на струјата се нестабилни, затоа што ЕУ преминува од систем базиран на фосилни горива во систем на обновливи извори на енергија. На пример, ако се произведува големо количество обновлива електрична енергија (во однос на онаа од фосилни горива), цените на електричната енергија ќе бидат пониски, бидејќи обновливите извори воопшто немаат маргинални трошоци.
Покрај фактот што и Шпанија и Германија во 2020 година беа добри примери за оваа нестабилност, аргументот беше отфрлен од регулаторот на енергетскиот пазар. Тековните настани покажуваат дека и спротивното е возможно. Кога се зголемуваат цените на гасот и цените во системот за тргување со емисии, на пазарот доминираат цените на струјата произведена од гас, иако производството од гас зафаќа многу мал удел од вкупно произведената електрична енергија. Ова е уште еден пример за тоа колку е нестабилен пазарот на електрична енергија.
Можни решенија
Решението за оваа ситуација е во неколку дела. Прво, членките на ЕУ треба драстично да ја забрзаат изградбата на обновливи извори на енергија, од ветерни турбини поставени во морињата до локалните енергетски системи во сопственост на граѓаните, каде што на вторите, исто така, ќе им треба реформа за трошоците за електрична енергија за локално произведена струја и водород. Без такво забрзување, ЕУ ќе остане заглавена на половина пат и нема да успее да ги ужива придобивките од евтините обновливи извори на енергија и ќе претрпи високи трошоци поради осцилирачките цени на гасот. Поради ова, организациите на ЕУ што ги претставуваат секторите за ветерна и соларна енергија, исто така, повикаа на ова забрзување.
Второ, изградбата на обновливи извори на енергија треба да се поврзе со производството и складирањето зелен водород. Обновливите извори на енергија се променливи. Ниту еден електричен систем не може да функционира стабилно само со променливо производство и статистичко оптоварување. Водородот и пренаменета гасна мрежа можат брзо да го обезбедат тоа. И трето, треба да следува уште една реформа на енергетскиот пазар во ЕУ. Ова се должи на фактот што во реформата во 2018 година беше земен предвид поголем дел од обновливите извори на енергија, но основата сепак остана да биде моделот базиран на фосилни горива.
Потреба за централен орган
Во пролетта 2020 година, д-р Штибер, економист што работи за Европската комисија, ми посочи дека, за да се усогласи амбицијата за зелена транзиција со законите на физиката што важат за светот на обновливите извори на енергија, постои потреба од регулиран пазар на големо со централен орган за енергетскиот пазар, кој дејствува слично како современите централни банки на пазарите на пари.
Поради веродостојната закана за практично неограничени капацитети за купување и продажба, упатствата на таков регулиран пазар на големо може да се покажат од клучно значење во избегнувањето наизменични циклуси во обновливите извори на енергија, што само ќе додаде дополнителна нестабилност на цените на енергијата на големо и мало, со сите економски и политички последици што ги подразбира тоа.
Доктор Штибер истакна дека таквата „централна енергетска банка“ (ЦЕБ) не само што може да ја постигне краткорочната политичка цел за избегнување на високонестабилните цени на енергијата туку може да придонесе и за поддршка на инвестициите потребни за барем двојно зголемување на изградбата на обновливи извори на енергија, во споредба со досегашните системи.
