Долгогодишните ултраслободни фискални и монетарни политики го отворија патот на глобалната економија кон постепен хаос во блиска иднина. Кога ќе се случи економскиот пад, стагфлацијата од 1970-тите години ќе се комбинира со драматичната должничка криза од периодот по финансискиот крах во 2008 година, што ќе ги стави водечките централни банки во незавидна позиција
Во април предупредив дека денешната крајно слободна монетарна и фискална политика, во комбинација со голем број негативни шокови по понудата, може да резултира со стагфлација како од 1970-тите години (висока инфлација покрај рецесија). Всушност, ризикот денес е дури и поголем отколку што беше тогаш. Неочекуваната инфлација барем во 1970-тите години ја избриша реалната вредност на номиналните долгови по фиксни стапки, со што се намалија оптоварувањата на јавниот долг на многу напредни економии. Спротивно на тоа, за време на финансиската криза од 2008 година, високите стапки на долгови (приватни и јавни) предизвикаа сериозна должничка криза, но рецесијата што следуваше доведе до ниска инфлација, ако не и целосна дефлација. Поради кредитната криза, имаше макрошок кон вкупната побарувачка, додека ризиците денес се на страната на понудата. Сега се соочуваме со најлошото од стагфлацијата од 1970-тите и од финансиската криза од 2008 година. Стапките на долгови се многу повисоки отколку во 70-тите години на минатиот век, а комбинацијата на слободни економски политики и негативни шокови во снабдувањето се заканува да ја поттикне инфлацијата наместо дефлацијата, што остава голем простор за стагфлациски должнички кризи во следните неколку години.
Засега, слободните монетарни и фискални политики ќе продолжат да ги поттикнуваат капиталните и кредитните меури, што дава поттик на постепен хаос. Знаци на предупредување веќе има во денешните високи стапки на цените во однос на заработката, ниските премии за ризик од капитал, надуената вредност на становите и технолошките уреди и нерационалното изобилство околу специјално наменетите компании за преземање (СПАК), крипто-секторот, корпоративниот долг со висок принос, должничките обврски, приватниот капитал и многу други сфери. Во одреден момент ненадејно ќе се случи губење на довербата, а построгите монетарни политики ќе предизвикаат пад. Но, во меѓувреме, истите слободни политики што ги поддржуваат капиталните меури ќе продолжат да ја поттикнуваат потрошувачката на ценовната инфлација, создавајќи услови за стагфлација секогаш кога ќе се случат следните негативни шокови во понудата. Ваквите шокови може да следуваат од обновениот протекционизам, демографското стареење во напредните и новите економии, ограничувањата на имиграцијата во напредните економии, префрлањето на производството во региони со високи трошоци или поделбата на глобалните синџири на снабдување.
Пошироко, кинеско-американското разидување се заканува да ја подели глобалната економија во време кога климатските промени и пандемијата ги туркаат националните влади да се потпираат повеќе сами на себе. Ако на тоа се додаде влијанието врз производството од сè почестите сајбер-напади врз критичната инфраструктура и општествените и политичките реакции против нееднаквоста, го имаме рецептот за макроекономско нарушување. Уште полошо, централните банки ефективно ја изгубија својата независност, бидејќи немаа голем избор освен да создадат огромни фискални дефицити за да се спречи должничката криза. Со зголемувањето на инфлацијата во следните неколку години, централните банки ќе се соочат со дилема. Ако почнат да ги укинуваат неконвенционалните политики и да ги зголемуваат стапките на политиките за борба против инфлацијата, тие ќе ризикуваат да предизвикаат голема должничка криза и сериозна рецесија, но ако одржат послободна монетарна политика, тие ќе ризикуваат двоцифрена инфлација и длабока стагфлација кога ќе се појават следните негативни шокови во понудата.
Но дури и во второто сценарио, политичарите нема да можат да спречат должничка криза. Додека номиналниот јавен долг со фиксна стапка во напредните економии може делумно да се избрише од неочекуваната инфлација (како во 1970-тите), тоа не важи за долговите на новите пазари деноминирани во странска валута. Многу од овие влади треба да ги исплатат своите долгови и да ги преструктурираат. Во исто време, приватните долгови во напредните економии ќе станат неодржливи, а нивните ширења во однос на побезбедните државни обврзници ќе пораснат, предизвикувајќи верижна реакција на стандардните вредности. Први ќе паднат корпорациите и нивните непромислени банкарски кредитори од сенка, а потоа ќе следуваат задолжените домаќинства и банките што ги финансираа. Реалните долгорочни кредитни трошоци првично може да паднат ако инфлацијата се зголеми неочекувано, а централните банки заостануваат. Со текот на времето, три фактори ќе ги зголемат овие трошоци. Прво, повисоките јавни и приватни долгови ќе ги зголемат државните и приватните распони на каматните стапки. Второ, зголемувањето на инфлацијата и продлабочувањето на неизвесноста ќе ги зголемат премиите за ризик од инфлација. И, трето, зголемувањето на индексот на сиромаштија на крајот ќе резултира со двојна рецесија.
Но сега, кога глобалните должнички стапки се речиси трипати повисоки отколку во раните 1970-ти, секоја антиинфлаторна политика би довела до депресија, наместо до сериозна рецесија. Погубниот циклус на суверените и банките во еврозоната по глобалната финансиска криза ќе се повтори низ светот, а ќе зафати домаќинства, корпорации и банки во сенка. Како што изгледа, неизбежно претстои постепен хаос. Со наѕирање на зголемена инфлација и стагфлаторен шок, во стапица ќе биде фатена и Европската централна банка, како и централните банки на Јапонија и на Англија. Прашањето е само кога ќе се случат стагфлација како од 1970-тите години и должничка криза како од последната финансиска криза.
Авторот е поранешен висок економист по меѓународни прашања во Економскиот совет на Белата куќа во администрацијата на Клинтон.
