Кога пензионираниот дипломец на воената академија од Вест Поинт (а сегашен државен секретар на САД) ѝ порача на Македонија да се чува од руски ботови и од кинески инвестиции, се сетив на стиховите од онаа (не)славна „Америка“ на бит-поетот Ален Гинзберг – „(Америко) Кобиш ли или пак ова е некој вид несолена шега?“
Поетот иронично би додал: „Тоа се оние лошите Руси… и они Кинези. И они Руси. Русија сака да нѐ изеде живи.“ Со него пееше една цела американска генерација против воениот конформизам и параноичниот антикомунизам.
По повеќе од половина век „Америка“ (сосе светот) е во истата „басна“ за орелот (САД), мечката (Русија) и змејот (Кина), но светот е посиромашен со можности за подобар и поправеден свет и особено – со илузиите на тој пат.
Како спореден, но незаобиколен лик во оваа басна е и нашата земја, поточно Македонија (откако „нашата земја“ зачестено се користи небаре се споменува нечестивиот, синтагмата звучи сè потуѓо).
Бездруго такви, духовно опаднати и обесчестени по сите невозможни отстапки кон соседите на сметка на веројатно најдобриот можен сосед на овие простори, се влечеме помешечки под крилјата на орелот и забрзано чекаме датум за почеток на преговори за влез на тревникот меѓу орелот, мечката и змејот.
Во новиот милениум, главните ликови од басната (повторно) ги извадија крзнените ракавици или, како што неодамна ќе напише бразилскиот новинар и колумнист Пепе Ескобар – „нема поука во оваа преработена басна… единствената кревка надеж е дека грстот шупливи луѓе опседнати со спасението, нема да ја преобратат Студената војна 2.0 во Армагедон.“
И додека со мислите, а несомнено и физички присутен во басната се обидувам да се сетам на некој стих од „Шупливи луѓе“ на поетот Томас С. Елиот за духовното патување на духовно мртвите, го слушам пиштолот што означува старт на трката низ Илинденска во Скопје… Енергетски дожд од лесни нозе ја почнуваат трката од десет километри на убавото октомвриско сонце.
Ова е начинот на кој промените би можеле да се случат, помислувам – како пороен дожд на сончев ден, предадено и со полно срце.
Ова е силата што надоаѓа од сопственото тело и забрзување, едно поинакво чувствување (дури чествување!) на Вториот Њутнов закон, спротивен од силата што нè притиска под крилјата на орелот, каде што сопствената инертност и наводното забрзување се основните варијабли на (не)успешната равенка.
Добра е патеката, си мислам, дури минувам преку мостот „Обединети нации“ што ги поврзува населбите Карпош и Влае веќе педесет години, наедно и „мостот“ под кој требаше да останеме обединети внатре и меѓу другите, но од чија повелба се откажавме и со „помош“ на „баснарот“ го прегазивме единствениот мост на кој некако стоевме.
Поточно, самите нагазивме и од брегот гледаме (едни со други газејќи се), како полека, но сигурно нè носат матните води надвор од земјата, сосе земјата…
Кај надвозникот во Влае патеката врти полукружно и успевам да прочитам графит врз ѕидот од објектот: „Дискретни херои ’87“. Не мислам на навивачите, туку на насловот на Мухарем Баздуљ во една статија за тивкото мнозинство, кое во Андриќева смисла на зборот тишината ја гледа како должност во бучните времиња – да го намали хаосот и вревата околу себе барем за еден глас (кои во медиумска смисла биле далеку помалку бучни од овие денес, но не и помалку опасни) на тој начин станувајќи еден вид дискретни херои. На нив треба да се смета, на гравитацијата на тивкото мнозинство, тврди Баздуљ.
Гледам пред себе во испрекинатата линија на булеварот и размислувам колку е порозна границата меѓу „емиграцијата“ од општата (таблоидна) врева на световното и лишеноста од духовното, во време кога се прегазени црвените линии на правото на самоопределување и неизбежно – на личниот интегритет.
Со секој одминат чекор се чувствува сè посилна Земјината тежа, па станува нужно да се убедам дека носам облаци наместо ѓон под нозете. Нужна е малку вер(б)а кога телото отежнува. Овој пат, споредбата ме „носи“ на руска почва. Си спомнувам на руските поети, многумина од нив омилени во личната библиотека, но овде предност ѝ давам на Марина Цветаева, заради една реченица што ја потполнува испрекинатата линија погоре:
„Разбирливо е што на оној што не пишува, но чувствува, ќе му дадам предност пред оној што не чувствува, а пишува. Првиот може ќе стане поет утре. Или ќе стане утрешен светец. Или херој. Вториот не е воопшто ништо.“
Со вроденото чувство за лично достоинство и честољубивост, со нескротливиот дух и пркосот пред светот недораснат на вистинските човечки вредности, Цветаева ќе си го поплочи одот по маките како во Русија, така во емиграција, сè до својата смрт. Нејзината судбина е страшна, така и завршува, но нејзиниот дух ќе ме „истурка“ до крајот на патеката, потежок за еден совладан напор (едновремено и полесен со него), во точката на судбинската непоместеност од која тргнав, а на која стои и Македонија по сите напразно истрчани кругови. Чеканиот датум за почеток на преговорите за влез во ЕУ личи на таа точка на финишот, од која ќе мора да започне вистинскиот македонски маратон, но овој пат истоштена, обессилена и со растурени редови.
На Илинденска уште една трка заврши. За кратко, ќе продолжи да тече животот по должината на испрекинатата линија, слична на линијата на животот – единствената што ја имаме.
Секој според силата на телото и духот, според можностите и волјата, според вроденото или стекнатото, ќе продолжи да биде помалку или повеќе дискретен херој на таа линија, додека некој ќе прави погрешни и опасни свртувања, повеќе или помалку дискретно.
Старата светска басна за орелот, мечката и змејот ќе се преоблекува во нови шарени басми до крајот на империјата и нејзина замена со нова басна и локални ликови.
Животот на испрекинатата линија е сепак мошне долг, „помеѓу желбата и грчот, помеѓу моќта и постоењето, помеѓу суштината и потеклото…“ се присетувам најпосле на Елиот, а и Гинзберг однекаде повторно се јавува:
„Америко кога ќе ја завршиме човечката војна?“
Авторот е магистер по мир и развој и поет
