УЦЕНИТЕ КАКО БЕНЧМАРК НА СОСЕДСКИТЕ ПОЛИТИКИ КОН МАКЕДОНИЈА
Кому му требаат непријатели кога соседи ви се Грција и/или Бугарија, искоментира холандскиот експерт за Западен Балкан, Ханс ван дер Берг, откако Бугарија побара целосно бришење на формулацијата македонски јазик, како единствено преостанато идентитетско обележје на македонскиот народ и држава по промената на името
Во пресрет на македонскиот државен празник 11 Октомври, кој се одбележува како ден на македонското востание против фашистичката окупација од 1941 година, соседна Бугарија испорача низа услови што Македонија треба да ѝ ги задоволи, за да ја добие бугарската поддршка во процесот на евроинтеграциите. Властите во Софија усвоија официјална рамка што содржи повеќе од 20 услови што Македонија ќе мора да ги исполни за да стане членка на ЕУ. Сите тие услови претставуваат само уште една реприза на старите бугарски позиции и фрустрации во однос на Македонија и македонското прашање, овој пат преточени како своевидна европска уцена. Соопштението од бугарската влада по состанокот на кој беа „прецизирани условите“ започнува со ставот дека „Бугарија го поддржува почетокот на пристапните преговори со Македонија и Албанија“, а под него се наредени серија услови, квалификации и забелешки што навлегуваат во историјата и идентитетот на државата Македонија и нејзините граѓани.
Најпрво, Бугарија се заканува дека „нема да дозволи интеграцијата на Македонија во ЕУ да биде придружена од европска легитимација на државно спонзорирана идеологија на антибугарска основа“, а истиот пасус финишира со оцената дека „припишувањето на историјата на дел од бугарскиот народ по 1944 година е еден од столбовите на антибугарската идеолошка конструкција на југословенскиот тоталитаризам.“
Сепак, меѓу најиндикативните услови се оние што имплицираат непостоење, т.е. неспоменување на македонскиот јазик во официјалните документи и комуникација на ЕУ, односно да биде опишан со фуснота – „официјален јазик на Република Македонија“ или „јазик во согласност со Уставот на Република Северна Македонија“. Со тоа практично Бугарија бара целосно бришење на формулацијата македонски јазик, како единствено преостанато идентитетско обележје на македонскиот народ и држава по промената на името. Уцената со бришење на македонскиот јазик како услов за ЕУ е веројатно врвот на т.н. „добрососедска политика“ на Бугарија кон нашата земја, која веројатно поточно е да се именува како политика на уцена и уништување.
Од редот на барањата во врска со историјата, Бугарија бара системско отстранување на квалификативот „бугарски фашистички окупатор“ од сите текстови на споменици и спомен-плочи. Условот за неспоменување на постоење на македонско малцинство во Бугарија е дел од константна бугарска политика во секакво државно уредување во таа земја, а барањето македонската страна да ја прифати бугарската верзија на „заедничката историја“ веќе се јавува како камен на сопнување во спроведувањето на договорот за добрососедство меѓу двете земји.
Последните услови на Бугарија спрема Македонија, холандскиот експерт за Западен Балкан, Ханс ван дер Берг, ги коментира со прашањето кому му требаат непријатели при соседи како Грција и Бугарија.
– Пријателство под услов, тој, тој и тој. Поддршка за почнување преговори за пристапување во ЕУ, на иста основа. Кому му требаат непријатели кога соседи ви се Грција и/или Бугарија, кои не се двоумат да изнудат отстапки од Албанија и/или од Македонија (понатаму очекувате целосна соработка во Југоисточна Европа)? Уцената е невообичаено толкување на пријателството (договорот). Бугарија негира македонско малцинство во својата земја, но барајќи малцински права во странство ја отсликува политиката на Грција во однос на Албанија. И двата случаја (Бугарија/Грција) се транспарентни: национализам за принуда на соседот и злоупотреба на аспирациите на Македонија/Албанија за ЕУ – реагираше на Твитер Ван дер Берг.
Во однос на барањето на Бугарија за бришење од македонските споменици што се однесуваат на антифашистичката борба во Македонија од периодот на Втората светска војна на квалификативот „бугарски фашистички окупатор“, македонскиот историчар Тодор Чепреганов вели дека таквото барање треба да го упатат во цел свет, бидејќи во сите историски учебници во светот стои запишано кој на чија страна бил во Втората светска војна.
– Бугарите не можат да ни креираат нова колективна свест, нова колективна меморија, колку и да посакуваат да го анулираат фактот дека Македонија беше дел од антифашистичкиот блок за време на Втората светска војна. Токму востанието на 11 октомври 1941 година ја стави Македонија на страната на антифашизмот и го потврдува историскиот факт дека Бугарија беше на страната на најголемото зло во историјата на човештвото – на страната на фашистичката коалиција, и учествуваше во најстрашниот геноцид извршен спрема Евреите во Македонија. Не е доволно од нас, Македонците, да бараат да го избришеме од спомениците квалификативот „бугарски фашистички окупатор“, тоа треба да го побараат од целиот свет. Бидејќи во сите историски книги за Втората светска војна е запишано дека Бугарија била дел од Хитлеровата коалиција и учествувала во геноцидот над Евреите – вели историчарот Тодор Чепреганов.
Фактот дека Бугарија никогаш не го признавала постоењето на македонскиот јазик овој пат е преточен и како бугарски услов за ЕУ, т.е. како своевидно барање и Македонија да се откаже од автентичноста на својот јазик. Ваквото условување на Бугарија, пак, на одреден начин го опструира она што македонската влада го претставува како успех постигнат со Преспанскиот договор со Грција дека македонскиот јазик веќе е меѓународно признаен, а преку него и македонскиот идентитет е „бетониран“. Во врска со најновите уцени од Бугарија, експертите сметаат дека треба да останеме ладнокрвни и да не потпаднеме под притисокот и уцените.
-З ад сегашниве тези стојат ретроградни назадни сили во Бугарија, кои не сакаат добрососедски односи меѓу двете земји. Сепак, сигурен сум дека целата бугарска јавност (дури ни сите во бугарската власт) не го дели таквото мислење. Овие политички услови што сега се поставени од бугарска страна, како услов за поддршка на македонската евроинтеграција, ги гледам како потег со кој сакаат да се задоволи домашната бугарска националистичка јавност. На ваквите бугарски условувања ние треба да се поставиме ладнокрвно и да не отстапиме од своите начела и желбата да станеме рамноправна членка на ЕУ. Верувам дека ќе се најде решение и за ваквиот однос и сегашни условувања на бугарската страна, во интерес на добрососедството и европската иднина. Не е исклучено овие најнови условувања да се поттикнати и од некој надворешен фактор, со цел да биде попречена македонската евроинтеграција – вели македонскиот лингвист Људмил Спасов, професор на Филолошкиот факултет при УКИМ.
Во текот на вчерашниот ден МНР и владата не се изјаснија во однос на бугарската рамка со услови за поддршка на македонската евроинтеграција.
Вчера се огласија единствено од кабинетот на претседателот Пендаровски, од каде што кратко искоментираа дека „тоа е внатрешнополитичко прашање на Бугарија“.
